De term ‘digitale soevereiniteit’ is in korte tijd een centraal onderwerp geworden in politieke en technologische discussies. Maar wat betekent het precies? Kort gezegd draait digitale soevereiniteit om de controle die een land of regio heeft over zijn digitale infrastructuur, data en IT-systemen. In Nederland en Europa groeit het besef dat we te afhankelijk zijn geworden van een handvol grote, niet-Europese tech bedrijven. Maar hoe is deze situatie ontstaan, en wat kunnen we eraan doen?
Wat is digitale soevereiniteit?
Digitale soevereiniteit betekent dat overheden, bedrijven en burgers vrij kunnen beslissen hoe en waar hun data wordt opgeslagen en beheerd. Dit gaat verder dan alleen technologische keuzes; het raakt ook aan wetgeving, nationale veiligheid en economische stabiliteit. Dit betekent niet dat alle technologieën en systemen lokaal moeten zijn, maar wel dat er bewuste keuzes worden gemaakt over welke partijen toegang hebben tot kritieke systemen en data.
De Amerikaanse Dominantie in Clouddiensten
Een van de kernproblemen is de dominantie van Amerikaanse bedrijven zoals Microsoft, Amazon Web Services (AWS) en Google in de Nederlandse IT-infrastructuur. Sinds overheidsinstanties en grote bedrijven massaal zijn overgestapt op de cloud, is de afhankelijkheid van deze spelers enorm toegenomen. De Algemene Rekenkamer publiceerde begin 2025 een kritisch rapport waarin werd vastgesteld dat:
- De overheid beperkt zicht heeft op haar gebruik van clouddiensten.
- Er onvoldoende strategische risicoafwegingen worden gemaakt.
- Digitale soevereiniteit, continuïteit van dienstverlening en gegevensbescherming onvoldoende gewaarborgd zijn.
Dit betekent dat de Nederlandse overheid kwetsbaar is voor geopolitieke ontwikkelingen en mogelijke druk van buitenlandse overheden. Wat als de Verenigde Staten, zoals eerder is gebeurd, eenzijdig besluit om sancties in te voeren die gevolgen hebben voor Europese klanten van Amerikaanse cloudproviders?
De Juridische Gevaren van Buitenlandse Cloudleveranciers
Een ander zorgwekkend aspect is de invloed van Amerikaanse wetgeving, zoals de CLOUD Act. Deze wet stelt dat Amerikaanse autoriteiten toegang kunnen eisen tot data van Amerikaanse bedrijven, ongeacht waar die data fysiek is opgeslagen. Dit betekent dat gevoelige Nederlandse overheids- en bedrijfsgegevens in theorie kunnen worden ingezien door Amerikaanse instanties, zelfs als ze zich in Europese datacenters bevinden.
Dit roept serieuze vragen op over privacy en databescherming. Hoe kunnen we als Nederland of Europa waarborgen dat onze data daadwerkelijk beschermd blijft?
Waarom Europese Alternatieven Nodig Zijn
Hoewel het bouwen van een Europese cloudinfrastructuur een uitdaging is, zijn er al initiatieven zoals GAIA-X, een samenwerkingsverband tussen Europese IT-bedrijven om een soevereine cloudoplossing te ontwikkelen. Maar zonder grootschalige adoptie door overheden en bedrijven zal het lastig worden om te concurreren met de hyperscalers uit de VS.
Naast privacy en geopolitieke onafhankelijkheid biedt het kiezen voor Europese cloudproviders ook economische voordelen. Geld dat naar Microsoft en AWS stroomt, draagt bij aan de groei van de Amerikaanse economie en werkgelegenheid, terwijl investeringen in Europese alternatieven de eigen markt versterken en technologische innovatie binnen Europa stimuleren.
Private cloud als alternatief
Een mogelijke oplossing om digitale soevereiniteit te versterken is het gebruik van private cloud-oplossingen. In tegenstelling tot public cloud-diensten, waarbij data op gedeelde infrastructuur wordt verwerkt, biedt een private cloud volledige controle over de data en beveiliging. Dit is vooral relevant voor bedrijven die gevoelige of bedrijf strategische informatie verwerken en extra garanties nodig hebben over waar hun data wordt opgeslagen en wie er toegang toe heeft.
ACC ICT helpt bedrijven bij het ontwerpen en implementeren van managed private cloud-oplossingen die voldoen aan hoge beveiligings- en compliance-eisen. Dit zorgt ervoor dat bedrijven grip houden op hun data, zonder concessies te doen aan flexibiliteit en schaalbaarheid.
De Rol van Overheid, Bedrijfsleven en IT-Dienstverleners
Om digitale soevereiniteit te realiseren, moeten zowel overheden als bedrijven bewuste keuzes maken. Dit kan door:
- Striktere regelgeving in te voeren rondom data-opslag en -beheer binnen Europa.
- Actieve stimulering van Europese IT-oplossingen via subsidies en overheidscontracten.
- Bewustwording te creëren bij bedrijven over de risico’s van eenzijdige afhankelijkheid van niet-Europese aanbieders.
Conclusie
De discussie over digitale soevereiniteit zal in de komende jaren alleen maar intensiever worden. Nederland en Europa staan op een kruispunt: blijven we afhankelijk van buitenlandse techreuzen, of bouwen we een eigen solide digitale infrastructuur? Het is tijd voor bewuste keuzes, beleid en investeringen die ervoor zorgen dat we de controle over onze data terugwinnen.
