De Consumentenbond heeft bekendgemaakt een massaclaim te organiseren tegen Facebook. Samen met de Data Privacy Stichting wil de bond “voor alle Facebook-gebruikers compensatie regelen vanwege het onrechtmatig gebruik van hun persoonlijke gegevens.” Ook oud-gebruikers kunnen zich aanmelden. Zo hoopt men een stevige achterban op de been te brengen om het social-mediabedrijf ter verantwoording te roepen. Dat gaat voorspoedig: op de eerste dag hebben al meer dan 100.000 mensen zich aangemeld.
Wat is er onrechtmatig aan het gebruik van persoonsgegevens door Facebook?
Op de website van de actie worden verschillende argumenten genoemd waarom de werkwijze van Facebook in strijd is met de privacywet. Het bedrijf heeft gebruikers niet duidelijk geïnformeerd over hun privacy. Men verzamelde allerlei gegevens buiten het platform om, bijvoorbeeld middels cookies. Apps binnen Facebook hadden niet alleen toegang tot gegevens van gebruikers van de app, maar ook van alle vrienden die de betreffende app niet gebruikten. De Autoriteit Persoonsgegevens concludeerde een aantal van deze punten al na een onderzoek in 2017. Naar aanleiding van dat onderzoek heeft Facebook onder meer het gegevensbeleid aangepast. Voor de Consumentenbond heeft het bedrijf daarmee echter de zaakjes nog niet op orde en is het nu tijd voor actie.
Het recht op schadevergoeding in de AVG
Schadevergoeding voor betrokkenen is een mogelijke corrigerende maatregel bij AVG-overtredingen, naast de bekende boetes die toezichthouders kunnen opleggen. We hebben in Nederland op grond van dit artikel in de AVG twee gevallen gehad waar schadevergoeding is toegekend – waarvan er overigens één in hoger beroep weer is vernietigd. Beide gevallen betroffen individuele claims waardoor de totale schade beperkt bleef: 250 en 500 euro. Financieel te overzien, de pijn zit ‘m dan ook vooral in de aangetaste reputatie: deze partij veroorzaakt schade door slecht met persoonsgegevens om te gaan.
In de actie tegen Facebook wordt gebruik gemaakt van het recht van betrokkenen om gezamenlijk te worden vertegenwoordigd door een belangenclub. In je eentje begin je nu eenmaal niet veel tegen de zogenaamde tech-reuzen van deze wereld. In de AVG is daarom dit recht op vertegenwoordiging opgenomen om collectieve schadevergoeding te eisen.
Hoe kansrijk is zo’n claim?
De strategie van de Consumentenbond is tweeledig: eerst met Facebook in gesprek gaan, daarna desnoods naar de rechter stappen. Met een flink aantal aanmeldingen de druk opvoeren om in gesprek te gaan lijkt alvast te lukken. Om er in een schikking uit te komen is de vraag of Facebook gevoelig is voor deze druk. Tot nu toe zijn er veel mooie woorden bij kamp-Zuckerberg, maar weinig radicale verandering in het platform. Dit ondanks welgeteld acht lopende onderzoeken naar AVG-schending bij Facebook door de Ierse privacy-toezichthouder (en nog eens drie bij dochterbedrijven WhatsApp en Instagram), een boete van 5 miljard dollar in de VS en een vergelijkbare massaclaim in Frankrijk (waarvan de huidige status helaas onduidelijk is). Het valt dus te bezien of onze relatief kleine Consumentenbond het bedrijf tot een schikking zal weten te dwingen.
De gang naar de rechter zal dan uitkomst kunnen bieden. Het aantonen van immateriële schade wordt in een rechtszaal waarschijnlijk het grootste obstakel. De overtredingen kunnen nog zo duidelijk zijn, hoe toon je aan dat er als direct gevolg schade is geleden die in geld vergoed dient te worden? Vindt de rechter dat dit een geschikte manier is om Facebook aan te pakken of zijn de onderzoeken van de Ierse toezichthouder daarvoor een beter middel, met de miljoenenboetes die daar misschien uit voortkomen?
Het is dus afwachten of deze actie dé druppel is, of een druppel op een gloeiende plaat. Zolang gebruikers niet massaal afhaken en het platform samen met Google de online advertentiemarkt blijft beheersen, blijken de zoethoudertjes van Zuckerberg te werken.
