Wat is ‘Digital Ethics’ en waarom is het relevant om als organisatie hierbij stil te staan? Volgens het Centrum van Ethiek en Gezondheid (CEG) is de definitie van ethiek: “Het nadenken over goed handelen”. Wanneer ethiek wordt toegepast binnen de technologische sector wordt er gesproken over ‘Digital Ethics’. Deze definitie is van toepassing op ieder vakgebied, maar op verschillende manieren. In de zorg bijvoorbeeld, waar medische hulpmiddelen steeds meer worden ingezet, is het van levensbelang om stil te staan bij de vraag: wat is goede zorg in deze specifieke situatie? Op het gebied van privacywetgeving gaat ethiek niet alleen om wat organisaties, juridisch gezien, mogen doen met data (compliance), maar ook om de vraag binnen welke kaders organisaties met (persoonlijke) data zouden moeten omgaan. Een technologische toepassing kan binnen de kaders van de wet passen, maar zou toch een negatieve impact kunnen hebben op de bedrijfsvoering, de betrokkenen of op de maatschappij in z’n geheel.
Het is essentieel dat organisaties voorafgaand aan en gedurende de implementatie van technologieën Digital Ethics laten meewegen. Technologie zelf is immers niet in staat om ethische vragen te stellen, de mens is genoodzaakt om dit zelf te doen. Hieronder gaan wij aan de hand van een viertal vragen in op het ‘hoe en waarom’ van Digital Ethics.
Wat houdt Digital Ethics in?
Digital Ethics houdt in dat organisaties ethische principes toepassen om op een verantwoorde manier digitale technologieën te ontwikkelen en vervolgens implementeren binnen operationele processen. Het toepassen van ethiek binnen een organisatie zorgt niet alleen voor vertrouwen in de toegepaste technologie of methode, maar creëert daarnaast bewustzijn omtrent de manier waarop technologieën moeten worden toegepast. Op deze manier kunnen betrokken partijen bewuste keuzes maken om technologische toepassingen op een verantwoorde manier in te zetten en vertrouwen en bewustwording te laten doorwerken op de klant.
Waarom is Digital Ethics implementeren een goed idee?
De principes die voortvloeien uit Digital Ethics zijn niet wettelijk vastgelegd, toch is het voor organisaties belangrijk om stil te staan bij deze principes om zo eventuele negatieve gevolgen voor betrokkenen en organisaties te mitigeren.
Bij de uitwisseling van medische gegevens aan derde partijen is het, onder andere, van belang om bij dit onderwerp stil te staan. Patiëntgegevens moeten vaak aan diverse partijen beschikbaar worden gesteld, bijvoorbeeld ten behoeve van onderzoek en diagnose. Bij de uitwisseling van dergelijke kwetsbare gegevens is het van essentieel belang om stil te staan bij verschillende waardes (los van privacy) zoals autonomie, non-discriminatie, transparantie, verantwoording en sociale rechtvaardigheid. Dergelijke waardes brengen belangrijke implicaties met zich mee voor hoe een organisatie digitale technologieën kan (en wil) gebruiken. Wanneer dergelijke waardes ontbreken, bestaat er een grotere kans op bijvoorbeeld datalekken, het onrechtmatig verwerken van persoonsgegevens of zelfs het leveren van de verkeerde zorg.
Voor wie is Digital Ethics van belang?
Digital Ethics implementeren is essentieel voor organisaties die bijvoorbeeld een dienst verlenen waarbij een grote hoeveelheid (persoons)gegevens verwerkt wordt, wanneer een organisatie bijvoorbeeld AI toepast om beslissingen te ondersteunen of wanneer processen worden ingezet voor automatiseringsdoeleinden. Ook is Digital Ethics onlosmakelijk verbonden met digitale transformatieprojecten. Organisaties moeten in hun digitale transformatie zowel voldoen aan wet- en regelgeving als aan ethische principes en waarden. Daarnaast is Digital Ethics essentieel voor professionals die werken met gegevens en de verwerking ervan zoals: FG’s, Privacy Officers, Compliance Officers, data analisten, beleidsmedewerkers etc.
Hoe kunnen bedrijven Digital Ethics binnen hun bedrijfsvoering implementeren?
Het vastleggen en toepassen van morele normen binnen een organisatie is niet eenvoudig. Vooral wanneer er diverse commerciële belangen aan de verwerking en analyse van data verbonden zijn. Vragen omtrent Digital Ethics kunnen het beste gesteld worden in de vorm van een ‘Data Ethics Impact Assessment’ (DEIA). Met behulp van een DEIA worden bepaalde vragen gesteld, op basis van de antwoorden op deze vragen wordt vervolgens een risicoanalyse gemaakt om de gevolgen die voortvloeien uit de betreffende technologische toepassing, te identificeren. Wanneer organisaties hun eigen principes en waarden kunnen invullen, zijn ze ook meer geneigd om deze na te komen. Het naleven van deze waarden creëert vervolgens vertrouwen op het gebruik van de technologische toepassing. Deze waarden moeten tussentijds opnieuw bekeken worden met behulp van tussentijdse DEIA’s. Op deze manier wordt met betrekking tot morele en ethische afwegingen binnen de organisatie draagvlak gecreëerd.
