Blockchain voorbij de hype
In het verleden heb ik me nogal eens sceptisch uitgelaten over het potentieel van blockchain, ook als we cryptomunten buiten beschouwing laten. Dat heeft er alles mee te maken dat de hype tot absurde hoogten is gestegen. Blockchain zou zelfs een nog grotere impact gaan krijgen dan het Internet. Intussen zien we dat er maar weinig blockchainpilots zijn die een vervolg krijgen. Blockchain is geen wondermiddel. Toch wordt duidelijk dat er een aantal use cases zijn die simpelweg niet genegeerd kunnen worden. Er zijn twee soorten use cases die de meeste aandacht krijgen en wellicht ook verdienen: use cases die tot nieuwe verdienmodellen leiden; en use cases die de burger de macht terug dienen te geven over zijn digitale leven.
De meeste nieuwe verdienmodellen zijn gebaseerd op het verkorten en versnellen van ketens, waardoor transactiekosten teruggedrongen kunnen worden. De snelste manier om een business case rond te krijgen, is door aan te tonen dat er serieus kosten kunnen worden bespaard. Dit werkt vooral in situaties waarbij transacties nu nog zeer tijdsintensief zijn doordat een grote hoeveelheid gegevens geverifieerd dient te worden. Denk aan douanehandelingen, het overdragen van ladingen van de ene transporteur naar de andere, maar ook het afsluiten van een hypotheek of het overdragen van een patiënt van de ene afdeling naar de andere. In een blockchain hoeft een document maar een keer te worden geverifieerd en toegevoegd, waarna iedere gebruiker op de ‘waarheid’ daarvan kan vertrouwen en controle overbodig wordt. Het proces waarmee documenten worden toegevoegd is in principe transparant en de transacties kunnen achteraf niet worden aangepast. Omdat er op de blockchain wordt vertrouwd, wordt bovendien de rol van tussenpartijen als een notaris of een clearinghouse uitgehold of zelfs overbodig gemaakt. Het wordt zelfs nog interessanter door de mogelijkheid van ‘smart contracts’. In een blockchain kunnen automatische ‘als, dan’ afspraken worden vastgelegd. Bijvoorbeeld: als de WOZ-waarde boven de hypotkeekwaarde van mijn huis komt, dan daalt de rente met x%.
De use cases die de burger meer macht zouden moeten geven, komen voort uit de ideeën van blockchainidealisten van het eerste uur. Zij zagen cryptocurrencies als een anarchistisch alternatief voor het reguliere systeem op basis van hebzuchtige bankiers waarmee de burger zelf weer in control is. In de praktijk is de meerderheid van de cryptocurrency inmiddels in handen van een hele kleine groep mensen en hebben gewone individuele gebruikers geen enkele reële invloed. Toch zijn er nu veel blockchaininitiatieven die gericht zijn op het geven van controle aan individuen. Interessant zijn de initiatieven rond digitale identiteit. De idee is dat ieder individu een eigen kluisje (versleuteld dus) heeft met al zijn privéinformatie, zeg maar alles wat de belastingdienst nu al over je verzamelt voor de inkomstenbelastingen plus alle andere informatie die je soms wel en soms niet met instanties of bedrijven wil of moet delen. Mogelijk kunnen daar ook al je medische gegevens in en anders stop je die in een andere, medische digitale identiteit. Vervolgens heb je zelf de controle over welke gegevens je deelt met wie dan ook. Het zou de oplossing kunnen zijn voor ons nationale EPD-drama.
Maar ook een blockchainproject kan struikelen. Zeker als het om burgers gaat, zullen ze overtuigd moeten worden van de betrouwbaarheid van een blockchainoplossing. En het bieden van veel controlemogelijkheden is misschien de droom voor de een, maar een nachtmerrie van digitale complexiteit voor de ander. Er zijn ook nog altijd technische nadelen. Doordat meerdere nodes een transactie dienen goed te keuren voordat het in een block wordt toegevoegd aan de chain, zijn er beperkingen ten aanzien van de verwerkingssnelheid en -capaciteit. Bovendien kan je vraagtekens zetten bij de maatschappelijke wenselijkheid van een computermodel waarbij dezelfde database op een groot aantal plekken wordt opgeslagen, waarbij relatief veel apparatuur en stroom gebruikt moet worden. En tenslotte zijn er juridische obstakels die tijd kosten om te overwinnen.
Blockchain wordt door de gemiddelde bestuurder niet goed begrepen. En daar lijken ze zich niet veel zorgen over te maken. De enorme hype van de afgelopen jaren, de overdaad aan blockchain pilots waar blockchain geen meerwaarde heeft ten opzichte van ‘reguliere’ technologie en het morele failliet van Bitcoin, hebben veel bestuurders weer in slaap gesust. Het is tijd om weer wakker te worden. Nu de hype begint weg te vallen, komen de meest waardevolle use cases bovendrijven. Doe er wat mee!
Peter Vermeulen is Directeur bij Pb7 Research
